KİLİS İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ

Yaşam Alanları- Kullanılan Mekanlar

Avlu (Havuş)
havuş
Ana giriş kapısından (cümle kapısında da denilen bu kapılarda kilit, anahtar olmadığından ’kelebi’ adı verilen mandallı açacaklar kullanılırdı) girilen bu açık alanın sağında ve solunda ayakyolu, çardak; hayme (gölgelik); kuyu; ekinlik / ekinnik (avluda çiçek yetiştirmek için ayrılan toprak alan, çiçek dikilen küçük bahçe. Ekinlik ya avlunun orta yerinde olur ya da duvar diplerinde) ; curun (içinde çiğnenerek üzüm taneleri ezilen, önünde küçük oluğu bulunan taş, beton ya da sert ağaçtan yapılmış havuz); buğday, kurutulmuş kırmızı biber, zahter (zehter) döğmeye yarayan soku / sohu (tokmak,soku taşı ile içinde bazı maddeler dövülen büyük havan), mercimek, firik, çekmeye yarayan el değirmeni ...gibi günlük yaşamı kolaylaştıran araç-gereçler ve küllük (kireçli dolayısıyla sert olan sular külle yumuşatıldığından yanan ateşin küllerinin toplanıp biriktirildiği büyükçe kap, küp) bulunur.

Hayvan Barınakları
Etinden, ürünlerinden ya da gücünden yararlanılan hayvanlar için yapılan barınaklar (ahır, ağıl, kümes) genellikle avlu kapısına (dış kapı) yakın mekanlarda düşünülmüştür.

Mağara

mağara
Sıcak iklim koşullarında çabuk bozulan yiyecekleri saklamak, tazeliğini korumak için hemen hemen her evin alt katında, bodrumunda; soğuk hava deposu / buzdolabı işlevini gören bir düzenleme yapılmıştır.

Mutfak
Kapısı avluya açılan mutfak yapıdan ayrı, bağımsız bir bölüm olarak düşünülmüştür. İçinde iki ya da çok gözlü ocak, “puharı (ocak üzerinden başlayıp çatıyı biraz geçen genişçe baca)” adı verilen duman bacası ve dolaplar vardır. Bazı eski evlerin mutfaklarında ekmek pişirilen gömme ekmek tandırları varmış.

Odalar(Meskenler)
oda
Kilis Evi’nde odalar oturma, yemek yeme, yatma / yatak, konuk ağırlama… gibi birbirinden farklı gereksinim ve hizmetlere yanıt verecek biçimde düzenlenmiştir. Odalara avludan ya doğrudan girilir ya da merdivenle (dereç) çıkılır. Pencereleri kuzeye bakan odalar “yaz odası”, güneye bakan odalar da “kış odası” olarak düzenlenmiştir. Oldukça yüksek tavanlı olan odalar, avluya bakan pencereler ve bunların üstündeki “kuş tağalarından” giren gün ışığıyla aydınlanır. Aydınlatma ve havalandırma gibi işlevsel özelliği olan “kuş tağaları” , konutun dış görünüşüne estetik bir değer katacak biçimde düzenlenir. Avluda sıralanan odalarda (oda sayısı ailenin ekonomik gücüyle ilintilidir) “eşik” adı verilen bir girişten (banyo da yapılan eşiklik boyutları yönünden farklı bir mekan olup, genellikle mermerdir) sonra taştan yapılmış üç gözlü bir gömme dolap (yöre ağzında ‘tazar’ olarak geçen bu taş dolabın alt gözünde ayakkabı, süpürge; orta gözde ibrik, testi, küp, carra, kenne, tağar gibi topraktan yapılmış kaplar; ‘kübbiye’ adı verilen üst gözde de tencere, tabak, tepsi türü eşyalar bulunur) yüklük olarak kullanılmak için yapılmış gömme dolap ve yörede “mahmil” adı verilen dolaplar bulunur. Kış odalarında ısınma için ayrıca “çukur tandır (ısınma tandırı da denilen bu tandır; 40-60 cm çapında, 50 cm derinliği olan bir çukur ve üstüne konulan ‘tandır kürsüsü’ ile bir ‘yorgandan’ oluşur.)” vardır.

Çıkma
Mutfak ve ahır gibi fazla yüksek olmayan bölümlerin üzerine yapılan ve merdivenle çıkılan basık tavanlı bir oda olup, bir tür sandık odasıdır. Çıkma bölümündeki odacıkların genel olarak ‘hazne (fazla eşyanın konduğu, saklandığı odacık, hazna)” denir.

Livan
Tüm odaların açıldığı geniş bir alan bu bölüm, odalararası ilişkilerin sağlandığı ortak kullanım alanıdır. Önü açık olan livanlarda, konut sahibinin ekonomik gücü ve zevkini yansıtan süslemeler görülür.